به گزارش دانشجویی و فرهنگی به نقل از ایران آنلاین؛ دکتر حسن بشیر دانشیار دانشگاه امام صادق(ع)- هرچند به نحوه برگزاری مناظره‌ها در انتخابات ریاست جمهوری انتقاداتی دارد و برخی مطالب مطرح شده توسط کاندیداها و فرم جدلی مناظره‌ها را نامناسب می‌داند، اما معتقد است به‌عنوان یک تجربه نوپا، با وجود اشکالات، مناظره‌ها می‌توانند راه مناسبی برای شناخت رأی دهندگان از کاندیداها باشند و در آینده می‌توان امیدوار بود که مناظره‌های انتخاباتی به ثبات ساختاری برسند.

در ادامه گفت‌و‌گوی ما با این استاد دانشگاه از نظرتان می‌گذرد:

تأثیر و جایگاه سه مناظره تلویزیونی را بر انتخابات ریاست جمهوری چگونه ارزیابی می‌کنید؟
قطعاً هر مناظره یا گفت‌و‌گویی درباره موضوع مهمی مانند ریاست جمهوری تأثیرات خودش را در جامعه خواهد گذاشت. اما باید دید که این تأثیر به چه شکلی می‌تواند صورت گیرد. تأثیر منفی و مثبت را نمی‌توان به شکل قطعی و صفر و یک مطرح کرد. بی‌تردید تأثیر حالت یک طیف دارد که از کم تا زیاد طبقه‌بندی می‌شود. به نظر می‌رسد که با وجود نوپا بودن بحث مناظره‌ای در جمهوری اسلامی ایران، مردم نه‌تنها طالب این مناظرات هستند، بلکه علاقه‌مند هستند که بخوبی آنها را دنبال کنند. یکی از دلایل آن، نداشتن شناخت کافی مردم از نامزدها است که در این گفت‌و‌گوها حداقل می‌توانند با نگاه و نظرات آنان آشنایی پیدا کنند. این خودش به معنای نوعی «جدا افتادگی» و «گسست مردمی» میان نامزدها و مردم است. حتی رئیس جمهوری کنونی در این مناظرات تلاش می‌کند که اقدامات خودش را مطرح و از آنها دفاع کند. این خود به معنای این است که هنوز این فعالیت‌ها به شکل مناسب در میان مردم مطرح نشده است. بحث بعدی در این زمینه مسأله درجه تأثیر است. این درجه بشدت به شیوه گفتمان‌سازی نامزدها و درجه علاقه‌مندی جامعه به آن گفتمان مزبور بستگی دارد. متأسفانه مناظرات از آغاز در یک بستر هیجانی، بحران‌سازی و اعتراض متولد شدند. این شیوه از گفت‌و‌گو، گفتمان‌هایی شامل: دروغگویی، فساد بیش از حد، ناکارآمدی، ناتوانی و مانند آن را بشدت مورد تأکید قرار داد و به عبارتی برجسته و هژمونیک ساخت. مسأله دیگری که مطرح شده است بحث جایگاه مناظرات است. هم‌اکنون به نظر می‌رسد که اهمیت یا ضرورت این جایگاه بشدت مورد تردید قرار گرفته است. با وجود اینکه جامعه گاهی به مسائل منفی و انتقادی و اعتراضی علاقه‌مند است، اما علاقه‌مند نیست که این مسائل به سیاه نمایی کامل از نظام اسلامی تبدیل شود. به هر حال دولت، هر دولت، بخشی از نظام اسلامی است و طبیعی است که اشکالاتی متوجه آن باشد، اما سیاه نمایی کامل در این زمینه قطعاً ضربه جبران‌ناپذیری به اصل نظام وارد خواهد کرد. اینجاست که مسأله جایگاه مناظرات به یک وضعیت غیر مطمئن تبدیل شده است. اتفاقاً تغییر شیوه‌های مناظرات از دو نفره به چند نفره و مباحث مربوط به شیوه سؤال کردن و غیره، نشان دهنده نوعی از تجدید نظر در اصل مناظرات و شیوه طراحی آن است که معلوم نیست در آینده بتواند جایگاه خود را بخوبی حفظ کند.
مهم‌ترین نقاط قوت و ضعف مناظره‌های این دوره از انتخابات را از منظر رسانه‌ای چگونه می‌بینید؟
به نظر می‌رسد که رسانه‌ها و بویژه شبکه‌های اجتماعی با تمام قدرت در صحنه انتخابات حضور داشتند. کاربران و ارتباط‌گران شبکه‌های اجتماعی بیشترین مشارکت را داشتند و این به معنای این است که جامعه خود را درگیر یک امر مهم به نام«انتخابات» کرده است. بدیهی است آنچه  محصول این حرکت بود نهادینه‌تر شدن انتخابات و تبدیل آن به یک «دال اساسی» برای کل نظام اسلامی است و این خود بسیار حائز اهمیت است. مسائل دیگر از قبیل ضعف و قدرت مناظرات در سپهر گفتمانی انتخابات معنا یافته‌اند و این خودش یعنی علاقه‌مندی و وابستگی هر چه بیشتر مردم به مسأله انتخابات و اهمیت آن در ساختار قدرت و آینده سیاسی و اجتماعی ایران. بدیهی است که در هر بحثی نقاط ضعف و قوت وجود دارد. رسانه‌ها نیز تلاش کردند که به شکل‌های مختلف این نقاط را منعکس کنند. اما مهم‌تر از آن به نظر می‌رسد نگاه‌های غیر حرفه‌ای که شامل سوگیری‌های فراوان، سخنان بی‌منبع، تحلیل‌های ناقص و مانند آن در رسانه‌ها وجود داشتند. بدیهی است که در کنار این نگاه غیرحرفه‌ای، برخی سخنان و تحلیل‌های قابل توجهی نیز مطرح شده‌اند که اگر چه فراوان نیستند اما  قابل توجه بوده‌اند.
آیا به لحاظ شکلی رویارویی 6 نامزد در زمان سه ساعته و با پرسش‌هایی که مجری مطرح می‌کرد مناسب بود؟
ما در رابطه با مناظرات در دوران‌گذار هستیم. به عبارت دیگر، کشور و مسئولان رسانه‌ای و حتی سیاسی راه حل‌های مختلف را دارند مورد آزمون قرار می‌دهند و طبیعی است که هر چه تجربه‌ها در این زمینه بیشتر شود، قطعاً کشور به یک روش مناسبی در این زمینه خواهد رسید. آنچه  امروزه از شیوه مناظرات می‌بینیم نتیجه واکنش‌هایی است که نسبت به مناظرات قبلی بوده است، بنابراین می‌توان گفت که تلاش شده است حداکثر کارآیی در این زمینه در نظر گرفته شود که به نظر می‌رسد در شرایط کنونی بهتر از این وضعیت نه امکانپذیر بود و نه قابل تغییر.
اصولاً مناظره‌های تلویزیونی در انتخابات در کشورهای مختلف جهان چه جایگاهی دارند؟
مناظرات بیشتر در کشورهای غربی معمول است و بدیهی است که این کشورها تجربه خیلی طولانی در این زمینه دارند. اما آنچه مهم است اینکه شیوه مناظرات در این کشورها به یک ساختار مشخصی رسیده است و مردم نیز به این ساختار اعتماد کرده‌اند. در کشور ما هنوز این وضعیت پیش نیامده است و بدیهی است که اشکالات درست و نادرست در این زمینه مطرح شود که به نظر می‌رسد طبیعی است و خود بیانگر تعامل جدی جامعه با این پدیده جدید در کشور است.
مناظره‌های این دوره تا چه حد در اقناع مخاطب و کمک به تصمیم‌گیری او برای انتخاب نامزد اصلح مؤثر بود؟
به نظر می‌رسد که مناظرات کنونی بیش از آنکه مخاطب را اقناع کند وی را سر درگم کرده است. ضد و نقیض گویی‌ها، فرار از پاسخ‌های روشن، تهمت زنی‌های مستند و غیر مستند، سیاه نمایی‌های غیرمنطقی، ممکن نبودن تشریح مسائل مختلف به دلیل محدودیت سؤال و زمان و بسیاری از موارد از این قبیل مخاطب را با پاسخ‌های قانع‌کننده روبه‌رو نکرده است. به همین دلیل می‌بینیم که بیشتر نامزدها به سمت «تحریک هیجانی» با طرح سؤال‌های خاص و گاهی بحران ساز رو کردند. این خودش نوعی بیماری و انحراف جدی در مناظرات است. به همین دلیل به نظر می‌رسد با وجود اینکه مناظرات باید اهمیت زیادی در انتخاب افراد داشته باشد، ولی با چنین وضعیتی، تبلیغات حول و حوش هر نامزد توسط رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نقش اساسی‌تری را در این زمینه بازی می‌کنند.

منبع: روزنامه ایران