برای خیلی‌‍‌ها سوال است که «اشکال ندارد در زمان تحصیل به سراغ کار دانشجویی برویم؟!» برای پاسخ به این سؤال بهتر است قدری صورت مسأله و فضای موجود در دانشگاه را تشریح کنیم.

تا زمانهایی نه چندان دور، فرزندان از اوان نوجوانی سرمایه‌های اقتصادی برای خانواده‌ها به شمار می‌آمدند اما تغییر سبک زندگی در جوامع بشری -بویژه در کلان شهرها- باعث شده است ایشان، تا پایان دوره تحصیلات دانشگاهی سربار خانواده تلقی شوند. از تبعات این موضوع -یعنی بالا رفتن سن مسئولیت اجتماعی-، تأخیر در ازدواج و آغاز به کار می‌باشد که با آموزه‌های دینی ما در تناقض است. پس لازم است برای رهایی از این چالش، برنامه‌ریزی دقیقی از سوی خانواده‌ها و خود فرزندان صورت گیرد تا دچار آفت عقب ماندن از قافله زندگی هم قطاران خود نشوند.

انجام فعالیت‌های درآمدزا نه تنها در دوره دانشجویی، بلکه در دوره دانش‌آموزی نیز ثمرات فراوان دارد. اینکه انسان پس‌اندازی برای خود داشته باشد تا در مواقع ضروری از آن استفاده نماید، اینکه انسان مهارت کسب درآمد، پس‌انداز کردن و خرج کردن را تجربه کند و یاد ‌گیرد، اینکه زحمت و سختی کسب درآمد را بچشد تا قناعت را تمرین کند، اینکه خودش از عهده اندک هزینه‌های خود برآید و کمک به حال خانواده باشد و ...

در اینجا سوالاتی مطرح است که برای تبیین موضوع، بهتر است به آنها پاسخ داده شود:

1. مرز پرداختن به مقوله کار چیست؟

کار کردن و لذت کسب درآمد و به تبع آن ایجاد استقلال، احساسی است که با روحیه یک جوان، بسیار همخوانی دارد.  اما از آسیب‌های جدی آن، طمع پول اندوزی و مشغولیت بی‌حد و حصر آن است بطوریکه ممکن است انسان را از سایر مقوله‌های زندگی باز دارد. به خودی خود، تمایل انسان به کارکردن بیشتر از مطالعه کردن است، به همین دلیل، آمار متقاضیان کار هم در کشور بالاتر از آمار متقاضیان کتابخوانی است! علاوه بر این طبیعی است که تمایل انسان به انجام کارهای زود بازده بیشتر است و انگیزه بیشتری برای او ایجاد می‌کند.

بنابراین بایستی مراقب باشیم که بخش اصلی وقت یک دانشجو باید صرف مطالعه و یادگیری شود. سعی کنیم از همان ابتدا تنها به درخواست‌هایی از کار موافقت نماییم که فشار زیادی به برنامه درسی و مطالعاتی تحمیل نکند. به عبارت دیگر مدت زمانی که از امور عبادی، کلاس‌های درسی، زمان مطالعه، فعالیت‌های فرهنگی-اجتماعی، تغذیه، استراحت و فعالیت‌های بدنی شما اضاف می‌آید قابلیت پرداختن به فعالیت اقتصادی دارد. شیطنت برخی دانشجویان آنجاست که این چرخه را برعکس طی می‌کنند و ناخواسته آینده خود را تباه می‌کنند.

2. آیا ضوابط دانشگاه اجازه انجام کار دانشجویی در دانشگاه را به ما می‌دهد؟

برخی می‌گویند که از بدو ورود به دانشگاه، تعهدی مبنی بر عدم اشتغال در دوره دانشجویی از تک تک ما گرفته می‌شود و اجازه کار کردن از همگان سلب می‌شود.

در پاسخ بایستی گفت که قرار نیست در دوره دانشجویی اشتغال به کسب و کار داشته باشیم. شغل اصلی ما تحصیل است ولی در کنارش امکان فعالیت اقتصادی وجود دارد. در نظام دانشگاه هم کار دانشجویی، رسماً به عنوان فعالیت کوچک اقتصادی برای دانشجویان پذیرفته شده است.

3. کار کردن برای چه کسانی توصیه می‌شود و برای چه کسانی منع؟

در مقدمه ابتدایی بیان کردیم که بهتر است همگان از همان دوره دانش‌آموزی در فرصت‌های فراغت و آزادشان مثل فصل تابستان، با بازار کسب و کار آشنا شوند و برای کسب تجربه، ناخنکی به کار زنند. اما آنچه مسلم است کار کردن -با همان ملاحظاتی که در پاسخ سؤال اول آمد- برای افراد زیر لازم است: کسانی که از سمت خانواده در مضیقه مالی هستند. کسانی که در شرف ازدواج اند و تصمیم دارند تا یکسال آینده، زندگی مستقل تشکیل دهند. کسانی که تصمیم به استقلال از خانواده گرفته‌اند و دریافت حمایت از ایشان سخت است.

در مقابل، فعالیت اقتصادی در ایام کلاسی (اول مهرماه تا پایان خردادماه) برای افراد زیر منع می‌شود: کسانی که از طرف خانواده، به راحتی حمایت مالی می‌شوند. کسانی که قادر به ایجاد تعادل در پرداختن به مقوله علم‌آموزی و کار نیستند (تقریباً اکثر ما گریبانگیر این مشکل هستیم!). کسانی که موقتاً به دلیل عارضه‌ای، در مقوله آموزشی و علمی عقب افتاده‌اند.

4. فرصت‌های کار دانشجویی در دانشگاه ما کجاست؟ و اولویت پذیرفتن پیشنهادهای کار دانشجویی چیست؟

خوب است بدانیم کار دانشجویی به فعالیت و همکاری دانشجویی اطلاق می‌شود که در قبال آن حق‌الزحمه مالی دریافت می‌شود. بنابراین فعالیت‌های فرهنگی-اجتماعی که دانشجو در مقابل آن حق‌الزحمه‌ای دریافت نمی‌کند خارج از موضوع کار دانشجویی است.

در آیین‌نامه کار دانشجویی که به همه قسمت‌های دانشگاه ابلاغ شده است تصریح شده است که نمی‌توان برای دانشجویان سال اولی، کار دانشجویی در نظر گرفت (شاید بتوان فلسفه آن را در حجم بالای مقرری آموزشی دانشجویان ورودی جدید و عدم تثبیت کامل ایشان در دانشگاه یافت). همچنین این محدودیت برای دانشجویانی که معدل کل‌شان در هر زمان پایین‌تر از نمره 15 باشد وجود دارد.

لازم است بدانیم کارهای دانشجویی، دسته‌بندی متفاوتی از نوع اجرایی تا تحلیلی و تخصصی دارد که هر چه به دسته‌بندی موضوعی از سنخ کارشناسی نزدیکتر شود حق‌الزحمه بیشتری برای آن در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر این مقطع دانشجو -کاردانی، کارشناسی یا ارشد- نیز در میزان حق‌الزحمه دریافتی آن مؤثر است.

تقریباً تمامی قسمتهای اداری دانشگاه اعم از معاونت‌های مختلف، دانشکده‌ها و بخش‌ها، روابط عمومی و گزینش، می‌توانند هر ساله بخشی از نیازهای کاری خود را از طریق کار دانشجویی تعریف و تأمین کنند. کافیست برای اعلام آمادگی همکاری، به مسئول آن قسمت مراجعه کنیم و با ارائه رزومه توانمندی‌های خود، درخواست همکاری کنیم.

علاوه بر کار دانشجویی، بسیاری از قسمت‌های دانشگاه امکان جذب کارشناس پاره وقت هم دارند. طبق ضوابط، تنها دانشجویانی که مقطع کارشناسی  آنها تمام شده است می‌توانند درخواست همکاری کارشناسی -آن هم به مدت حداقل 80 ساعت در ماه- داشته باشند. مطمئناً کارشناسی پاره وقت از حق‌الزحمه بیشتری برخوردار است (بخاطر تخصصی‌تر بودن کار آن) ولی تعداد آن در دانشگاه کمتر از فرصت‌های کار دانشجویی است.

تجربه نشان داده است علاوه بر موارد مذکور،  اساتید دانشکده‌ها، دانش‌آموختگان، دانشجویان در آستانه فراغت از تحصیل، بسیج دانشجویی و ... فرصت‌های خوبی برای کار دانشجویی و کارشناسی، پیش روی دانشجویان قرار می‌دهند.

اولویت پذیرفتن کار دانشجویی به فرصت‌هایی است که 1- در محیط داخل دانشگاه باشد 2- از سنخ کارهای علمی و پژوهشی باشد. دلیلش واضح است فرصتهای کاری داخل دانشگاه، زمان کمتری را برای رفت و آمد تلف می‌کند و همچنین پرداختن به کارهای علمی و پژوهشی، رزومه خوبی علاوه بر دریافت حق‌الزحمه برای صنف دانشجویان به شمار می‌آید.