محمدهادی زاهدی وفا/ دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام Zahedi@isu.ac.ir
محمدمهدی عسکری/ دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام M.askari@isu.ac.ir
محمد نعمتی/ استادیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام Nematy@isu.ac.ir
مهدی موحدی بک نظر/ دکتری علوم اقتصادی، پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام Movahedi@isu.ac.ir
دریافت: 25/11/1394 ـ پذیرش: 20/05/1395
چکیده
گسترش استفاده از نظریه بازیها در اقتصاد زمینه ساز استفاده بیشتر از تکنیک های ریاضی در تحلیل رفتارهای تعاملی بوده است. در این بین محققان اقتصاد اسلامی همچون سایر اقتصاددانان از زبان یا ابزار ریاضیاتی (به ظاهر خنثی) برای تحلیل رفتارهای تعاملی مورد مطالعه خود در اقتصاد اسلامی بهره میبرند. اما به نظر میرسد نظریه بازیها آنگونه که ادعا می‌شود خنثی نباشد. در این مقاله به بررسی این سوال می پردازیم که در صورت امکان استفاده از این نظریه برای تبیین موضوعات مطرح در اقتصاد اسلامی، چه ملاحظاتی باید مد نظر قرار گیرد؟ بنا به فرضیه مقاله، استفاده از نظریه بازی های در تحلیل های تعاملی اقتصاد اسلامی با برخی محدودیت های فلسفی روبرو است. یافته های تحقیق حاکی از مبتنی بودن نظریه بازی ها بر چهار مبنای فلسفی (1) تقدم فهم سازگار بر صدق تجربی؛ (2) ابزارگرایی بدون پیشبینی قابل قبول و (3) تقدم صدق صوری مبتنی بر اصول موضوعه بر صدق تجربی و (4) تمسک به عقلانیت ابزاری می باشد. وابستگی این نظریه به مبانی قابل مناقشه فوق محدودیت هایی را برای کاربرد آن در مطالعات اقتصاد اسلامی ایجاد می نماید. بر این اساس، محققان اقتصاد اسلامی پیش از استفاده از نظریهبازیها باید از آثار پذیرش این مبانی بر نتایج تحلیل خود آگاه باشند.
کلیدواژه‌ها: نظریه بازی ها، اقتصاد اسلامی، مبانی فلسفی اقتصاد، روش شناسی
طبقهبندی JEL: B00, B40, C02, C18, C70 ،، P4.
http://marefateeqtesadi.nashriyat.ir/node/157
نقد و بررسی عدالت طبیعی ساگدن از نگاه اقتصاد اسلامی
سیدهادی عربی/ دانشیار دانشگاه قم Hadiarabi@Gmail.com
محمدجواد رضائی/ دکتری علوم اقتصادی و پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام Rezaee.mj@Gmail.com
دریافت: 24/08/1394 ـ پذیرش: 05/02/1395
چکیده
برخی اقتصاددانان و فیلسوفان معاصر از جمله ساگدن با استفاده از نظریه بازیها، به تبیین عدالت پرداختهاند. این مقاله به تقریر ایدۀ ساگدن در باب ظهور و تداوم میثاقها و تلقی تطوری وی از عدالت اقتصادی و ارزیابی انتقادی آن میپردازد. ارزیابی انتقادی نظریه عدالت طبیعی ساگدن با استفاده از روش تحلیلی-نظری و بهرهگیری از آموزههای اسلامی صورت می گیرد. بنا به یافته های تحقیق، «ظهور میثاقها در وضعیت بیسامانی به عنوان ابزار گزینش تعادل» و «تأثیرگذاری چنین میثاقهایی بر درک افراد از عدالت» از جمله اصول ایدۀ ساگدن است. هرچند شیوۀ تحلیلی وی از مزیتی چون توجه به هنجارها برخوردار است، اما با مشکلاتی همچون «تحویل ناپذیری ارزشهایی چون عدالت به واقعیت ها»، «مخالفت درک شهودی و اسلامی با معیار پایداری به مثابه عنصر مقوّم وضعیت عادلانه» و «عدم کفایت تمسک به رویکردهای انسانمحورانه برای حل تعارض منافع» روبرو است. دیدگاه ساگدن در تحلیل عدالت شباهت هایی با دیدگاه های اسلامی از جمله دیدگاه علامه طباطبایی در مورد چگونگی شکل گیری توافق های اجتماعی دارد. با این وجود، انتظار تحقق عدالت براساس میثاقهای برخاسته از پیگیری نفع شخصی، آن گونه که ساگدن می گوید، امکان پذیر نیست و روند شکل گیری توافق بر سر هنجار عدالت و حل اختلاف در زمینه تزاحم منافع در مرحله اجرا نیازمند بهره مندی از شریعت است.
کلیدواژه‌ها: عدالت اقتصادی، ساگدن، اقتصاد اسلامی، انتظارات هنجاری، نظریه بازیها، نظم خودانگیخته.
طبقهبندی JEL: C73, D63, P48، P4
http://marefateeqtesadi.nashriyat.ir/node/159