به گزارش دانشجویی و فرهنگی به نقل از تارنمای دانشگاه امام صادق(ع)؛ روز چهارشنبه سوم خرداد ماه 1396 از پایان‌نامه مقطع کارشناسی‌ارشد با عنوان ( مفهوم «قانون» از منظر فقه امامیه و مکتب اثبات‌گرایی حقوقی) در دانشگاه امام صادق علیه السلام دفاع شد.

رضا احسانی دانشجوی رشته معارف اسلامی و حقوق نویسنده این پایان‌نامه، دکتر هادی طحان نظیف استاد راهنما ودکتر عطاء الله بیگدلی استاد مشاور این پایان نامه بودند.

چکیده پایان نامه به شرح زیر می‌باشد:

قانون کلیدی‌ترین، بنیادی‌ترین و اساسی‌ترین مؤلفه نظم و نظام حقوقی مدرن است. این مفهوم علی‌رغم بدیهی بودن در نگاه نخست، در دستگاه‌ها، مکاتب و گفتمان‌های مختلف، معانی گوناگونی را حائز شده است. مکتب اثبات‌گرایی حقوقی که در عصر حاضر نسبت به سایر مکاتب حقوقی اقتدار بیشتری دارد، مفهومی از این مؤلفه بنیادین را پیش نهاده است که امروزه در غالب نظام‌های حقوقی به‌مثابه مفهومی معتبر و مقبول مورد پذیرش قرار گرفته است. گذشته از آنکه پدیدار شدن «واژه» و «مفهوم» قانون متعلق به سنت حقوقی مغرب‌زمین است، برداشت اثبات‌گرایانه از قانون، خود متکی و مبتنی بر گزاره‌هایی فراحقوقی (سیاسی، اجتماعی، فلسفی و...) است؛ گزاره‌هایی که ریشه در مبانی انسان‌شناسی، جهان‌شناسی و خداشناسی تمدن غربی مدرن دارد. از نظرگاه این رویکرد قانون نه به‌مثابه یک قالب، بلکه به‌منزله یک مؤلفه دارای ماهیت شناخته می‌شود. از سویی حکم شارع نیز به‌مثابه کلیدی‌ترین، بنیادی‌ترین و اساسی‌ترین مؤلفه نظم و نظام فقهی امامیه قلمداد می‌شود. این مؤلفه نیز به‌نوبه خود مبتنی بر انسان‌شناسی، جهان‌شناسی و خداشناسی خاصی است که آن را به‌کلی از مفهوم قانون به‌معنای اثبات‌گرایانه متمایز می‌کند.

در این اثر با روش توصیفی- تحلیلی و با مطالعه کتابخانه‌ای در دو فصل مجزا به بیان 1) تکوین تاریخی، 2) مؤلفه‌های ذاتی، 3) مؤلفه‌های زیرساختی و 4) بنیاد فلسفی هریک از این دو مفهوم (قانون و حکم شارع) پرداخته‌ایم. بر همین مبنا پرسش اصلی این تحقیق تبیین ماهیت و معنای قانون از نظرگاه مکتب اثبات‌گرایی حقوقی و مکتب فقه امامیه است. النهایه، با تحلیل صورت گرفته، این نتیجه حاصل شده است که مفهوم قانون با معنای اثبات‌گرایانه در تضاد با مبانی فقه امامیه است. هم‌چنین در فقه امامیه، به‌جای واژه و مفهوم قانون، حکم شارع وجود دارد که خود متکی بر مبادی، مبانی و جهان‌بینی خاصی است که به‌کلی از مبادی و مبانی و جهان‌بینی مکتب اثبات‌گرایی متمایز و با آن متعارض است.

واژگان کلیدی: مفهوم قانون، مکتب اثبات‌گرایی حقوقی، حکم شارع، فقه امامیه، فلسفه حقوق