به گزارش دانشجویی و فرهنگی؛ روز سه شنبه 30خردادماه 1396 علی مهدوی پارسا، دانشجوی مقطع دکتری مدیریت مالی  از رساله دکتری خود  با عنوان «طراحی چارچوب حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی مبتنی بر فقه امامیه» با تاکید بر موضوع حقوق ذی‌نفعان در دانشگاه امام صادق علیه السلام دفاع کرد.

 دکتر غلامرضا گودرزی، رئیس سابق دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، به عنوان استاد راهنما و دکتر سیدعباس موسویان، دکتر محمد طالبی و دکتر پرویز عقیلی کرمانی اساتید مشاور این رساله دکتری بودند.

از جمله مواردی که به عنوان اهمیت پژوهش و نگارش این رساله عنوان شد به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:

·        لزوم پیاده سازی یک اقتصاد و بانکداری اسلامی نیازمند نگاه کلان و سیستمی به بانکداری اسلامی می باشد. بایستی علاوه بر نگاه خرد و توجه به قراردادهای اسلامی در بانکداری به نحوه اداره، مدیریت و نظارت بانک ها نیز از منظر اسلامی توجه شود.

·        حاکمیت شرکتی علم و روش اداره، مدیریت و نظارت بر بنگاه ها و بانک هاست.

·        قراردادهای شرعی اسلامی جهت اجرا و پیاده سازی و رعایت صحیح و واقعی نیازمند به نظام اداره، مدیریت و نظارت اسلامی در بانک ها می باشند.

·        حاکمیت شرکتی موثر و مناسب، ضامن رعایت اصول شرعی و اعتقادی در بانکداری اسلامی، کاهنده ریسک های ذی نفعان و کلان اقتصاد اسلامی و افزاینده کارایی و اثر بخشی نظام بانکداری اسلامی می باشد.

·        بایستی به موضوع حاکمیت شرکتی نگاه نظام­مند داشت. از این رو تدوین و طراحی چارچوب جامع حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی الزامی می باشد.

·        این تحقیق به طراحی و تدوین چارچوب جامع حاکمیت شرکتی در نظام بانکداری اسلامی مبنی بر فقه امامیه و ارائه راهکارها و سازوکارهای منطبق بر آن می پردازد.

·        چارچوب حاکمیت شرکتی، چارچوب حاکمیت شرکتی در موسسات بانکی، چارچوب حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی و چارچوب حاکمیت شرکتی در بانکداری بدون ربای ایران از جمله اهداف این پژوهش می‌باشد.

در واقع این پژوهش به دنبال دست یابی به چارچوب مناسب حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی (مبتنی بر فقه امامیه) و متناسب با نظام بانکداری ایران می باشد که شامل موارد زیر است:

1.       اصول اساسی و بنیادی حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی

2.       اصول حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی (محدود به موضوع رعایت حقوق ذی نفعان)

3.       راهکارهای حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی (محدود به موضوع رعایت حقوق ذی نفعان)

در این رساله راهکارهایی به عنوان تحقق اهداف پژوهش مطرح شد که در دسته بندی‌های زیر قابل تقسیم خواهند بود:‌

1.       راهکارهای مرتبط با چارچوب کلی و نحوه پیاده سازی آن

2.       راهکارهای نظارت شرعی

3.       راهکارهای خاص منابع قرض الحسنه

4.       راهکارهای توزیع عادلانه منابع و ارائه خدمات

5.       راهکارهای تعیین عادلانه سود سپرده ها و تسهیلات و کارمزد بانکی

6.       راهکارهای مدیریت ریسک

7.       راهکارهای تعیین حدود دخالت دولت

8.       راهکارهای نیروی انسانی

9.       راهکارهای تعیین حدود حق مالکیت

10.     راهکارهای هیات مدیره

راهکارهای پیشنهادی به شرح زیر می‌باشد:
1.      رویکرد اقدام اصلاحی به جای رویکرد ارائه رهنمود در پیاده سازی حاکمیت شرکتی

2.      پاسخ گویی و شفافیت به نهادهای ناظر در جهت احقاق حقوق ذی نفعان

3.      تشکیل کمیته های مرتبط (ریسک، جبران خدمات، حسابرسی و ...)

4.      مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم

5.      هیات مدیره مسئول سیاست گذاری، استقرار حاکمیت شرکتی و نظارت

6.       الزام به تدوین سیاست ها و نظام حاکمیت شرکتی بانک

7.      تاسیس صندوق جرائم بانکی

8.      تاسیس موسسه مدیریت دارایی های مسموم بانکی

9.      تاسیس هیات داوری بانک ها

10.  رتبه بندی بانک ها از منظر حاکمیت شرکتی

11.  الزام بانک مرکزی به پیاده سازی حاکمیت شرکتی در تمامی بانک ها

12.  استقرار نظام مدیریت ریسک

13.  تدوین و افشای سطح تمایل به ریسک و برنامه جامع مدیریت ریسک

14.  رتبه بندی بانک ها از منظر ریسک

15.  تدوین و پیاده سازی مقررات تخصیص منابع به مشتریان (عدم تخصیص به سهامداران)

16.  تدوین و پیاده سازی مقررات سرمایه گذاری و شرکت داری

17.  تفکیک بانک های تخصصی از تجاری

18.  استقرار نظام اعتبار سنجی و وام دهی تنها بر اساس رتبه اعتباری مشتریان

19.  محدودیت در اعطای تسهیلات به سهامداران

20.  محدودیت در فعالیت و سپرده گیری بانک های متخلف

21.  تفکیک فعالیت قرض الحسنه از بانک ها

22.  تاسیس صندوق قرض الحسنه در بانک

23.  تفکیک عاملیت از مدیریت حساب های قرض الحسنه

24.  ایجاد دسترسی مناسب جهت تمامی اقشار جامعه (منطقه ای و طبقات مختلف)

25.  توسعه خدمات الترونیک

26.  ایجاد مکانیسم ارتباط منطقی نرخ های سود با بخش های واقعی اقتصاد

27.  حسابرسی قراردادهای تسهیلات و دریافت سود بر اساس عملکرد

28.  گزارش دهی خاص حسابرسان به سپرده گذاران

29.  عدم تعیین نرخ سود دستوری توسط بانک مرکزی

30.  اعلام سود پیش بینی توسط بانک

31.  پرداخت سود علی الحساب مبتنی بر 70 درصد سود پیش بینی

32.  عدم پذیرش هزینه مالی سود مازاد بر نرخ علی الحساب مجاز

33.  تدوین مقررات فرایند ورشکستگی

34.  تاسیس موسسات اعتبار سنجی

35.  نظارت و رعایت شرعی و افشای آن

36.  ایجاد هیات شریعت در بانک مرکزی

37.  ایجاد هیات نظارت شرعی در بانک

38.  تخصیص درآمد جرایم دیرکرد به امور عام المنفعه از طریق صندوق مدیریت جرایم

39.  انتصاب حداکثر یک عضو هیات مدیره توسط دولت در بانک های غیر دولتی

40.  عدم اجازه دولت به تحمیل پرداخت تسهیلات به بانک ها و استفادهاز منابع بانکی

41.  لزوم تصویب تمامی قرارداد ها و تسهیلات دولتی توسط هیات مدیره مستقل و مجمع عمومی

42.  آموزش بانکداری اسلامی و حاکمیت شرکتی به کارکنان

43.  استقرار نظام شایسته سالاری از طریق استقرار کمیته انتصابات و جبران و دستور العمل استخدام

44.  نظارت بر میزان تملک سهام بانکی

45.  سلب حقوق مالکیت مالک واحد بیش از حدود مجاز

46.  فروش سهام یا اجبار به مالک واحد بیش از حدود مجاز

47.  محدودیت فعالیت بانک های دارای مالک واحد با بیش از 10درصد سهام

48.  عدم استثنای دولت از مقررات حدود مالیکت در بانک ها

49.  محدودیت در رای سهامداران بیش از حد مجاز در مجامع

50.  فروش قهری سهام خارج از محدوده مجاز

51.  تعیین شرایط احراز صلاحیت هیات مدیره و هیات عامل

52.  تفکیک هیات عامل از هیات مدیره

53.  افشای حقوق و مزایای هیات مدیره و هیات عامل

54.  استقرار کمیته های هیات مدیره

55.  استقلال کمیته های هیات مدیره

56.  تفکیک مدیرعامل از ریاست هیات مدیره

57.  حقیقی بودن اعضای هیات مدیره

58.  مستقل بودن تعدادی از اعضای هیات مدیره

59.  عدم الزام انتخاب اعضای هیات مدیره از بین سهامداران

60.  شفافیت حقوق و پاداش دریافتی مدیران

61.  پیشنهادات کاربردی و توصیه‌های سیاستی که در این رساله به آنها اشاره شده است موارد زیر می‌باشد:

62.  توجه جدی به مقوله حاکمیت شرکتی در سطوح مدیریت و نظارت بانکی

63.  اصلاح قوانین مربوط به بانک‌ها و همچنین اصلاح سایر قوانین مرتبط

64.  تعریف و تبیین دقیق شرح وظایف و مسئولیت‌های هریک از نهادهای مرتبط با حاکمیت شرکتی

65.  ایجاد نظام رتبه‌بندی بانک‌ها بر اساس میزان تطابق با اصول حاکمیت شرکتی

66.   اتخاذ رویکرد اقدام اصلاحی در پیاده‌سازی حاکمیت شرکتی

67.  تاسیس نهادهای جدید جهت تعمیق نظام بانکداری

68.  توجه به بانکداری اسلامی از تمامی جوانب آن و تغییر رویکرد از نگاه صرفا قراردادی در بانکداری بدون ربا به نگاه جامع بانکداری اسلامی

چکیده رساله:

با گسترش ادبیات حاکمیت شرکتی در سطح جهان، بانک ها و نظام های بانکی که از پیچیده ترین بنگاه¬های اقتصادی می باشند نیز اقدام به تدوین چارچوب های حاکمیت شرکتی جهت اداره و مدیریت و کنترل ریسک ¬های خود نموده اند. اجرای حاکمیت شرکتی مطلوب در شبکه بانکی می‌تواند مسیر اجرای حاکمیت شرکتی را در سایر بخش‌های اقتصاد هموار سازد. اجرای حاکمیت شرکتی در بانک‌ها تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای در توسعه اقتصادی کشور دارد و حتی اجرای آن در سیستم بانکی بسیار حیاتی‌تر از سایر سازمان‌ها است.

مدیریت و اداره بانک های اسلامی نیز با عنایت به تفاوت های ماهوی خود نیازمند اصول، ابزارها و لوازم متفاوتی می باشد از این رو بایستی چارچوب نوین و مجزایی برای حاکمیت شرکتی در نظام بانکداری اسلامی صورت پذیرد. در این رساله پس از بررسی چارچوب های ارائه شده برای حاکمیت شرکتی در نظام بانکی متعارف و اسلامی، چارچوب حاکمیت شرکتی متشکل از اصول بنیادی اسلامی مرتبط با حاکمیت شرکتی در بانک ها ارائه می گردد. همچنین در زیرموضوع رعایت حقوق ذی نفعان پس از بررسی ذی نفعان بانکداری اسلامی به استخراج اصول و راهکارهای رعایت حقوق ذی نفعان در بانکداری اسلامی پرداخته شده است.