به گزارش دانشجویی و فرهنگی؛ حسن بشیر در گفت‌وگو با خبرنگار گروه جامعه خبرگزاری فارس، در پاسخ به این سوال که خبر خوب در جامعه بازتاب‌های مثبت زیادی دارد از جمله اینکه موجب امید آفرینی می‌شود و در بلند مدت کمک‌های زیادی به جامعه و رفع آسیب‌های مختلف می‌کند چرا این موضوع در جامعه رسانه‌ای کمتر است؟ گفت: تا کنون بیش از 30 تعریف برای خبر اعلام شده که هر کدام ناظر به جنبه‌ای از خبر است.

وی در توضیح بیشتر با بیان اینکه در این زمینه می‌توان گفت 4 زمینه مهم در این رابطه وجود دارد که فراتر از تعاریف خبر افزود: اول: چه چیزی خبر به شمار می‌آید؟ دوم: چه چیزی از رویداد باید منتقل شود که حکم خبر داشته باشد؟ سوم: چه کسی یا نهادی رویداد را منتقل کند که به مثابه منبع خبری تلقی شود؟ چهارم: خوبی و بدی خبر به چه معنا است؟ همه این موارد از نظر ارزیابی خبر حائز اهمیت می‌باشند. به همین دلیل باید توجه کرد که علاوه بر شفافیت، صداقت، شهرت و امثالهم که ارزش‌های خبری به شمار می‌آیند، باید توجه کرد که خبر ناقص، خبر سوگیرانه، خبر غیرحرفه‌ای، خبر تحریف شده، خبر غیر مفید و غیره، به نوعی در ارزیابی خبر توسط جامعه دخالت دارند.

این عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع) تصریح کرد: رسانه‌ها باید تصمیم خود را به شکل جدی روشن کنند که در چه راستایی می‌خواهند کار حرفه‌ای خودشان را عرضه کنند. این کار حرفه‌ای، فقط ناظر به اصل رویداد و نحوه انعکاس آن و طراحی خبر درباره آن نیست، بلکه فراتر از آن باید به جامعه مورد نظر نیز توجه کرد که این خبر برای چه جامعه‌ای تولید و منتشر می‌شود. 

وی با بیان اینکه باید نوعی تعامل بین رسانه و جامعه در تعیین خبر و شیوه طرح و گسترش آن به وجود آید اظهار داشت: بدون توجه به این عناصر مهم، قطعا نه رسانه می‌تواند به وظایف رسانه‌ای خود عمل کند و نه خبر می‌تواند تاثیرگذاری لازم را داشته باشد. از 4 زمینه‌ای که قبلا اشاره شد، شاید مهمترین آن تعیین یا شناسایی خبر خوب از بد و شیوه انعکاس آن در جامعه است.

بشیر خاطرنشان کرد: خبر خوب، الزاماً، خبری نیست که عینا، در هر زمان، به هر شکل و با هر ادبیاتی منتشر می‌شود و خبر بد نیز خبری نیست که فقط ناظر به تحریف خبری، ادبیات ناامیدکننده، تفسیر و تبیین غیر مسئولانه و غیره باشد، بلکه هر 2 خبر خوب و بد باید همزمان اصل حادثه، شیوه نگارش، زمان ارائه، و جامعه مورد نظر را به عنوان عناصر 4 گانه مهم در تنظیم خبر مورد توجه قرار دهند. بدیهی است، جامعه‌ای که گفتمان امید برای آن در اولویت قرار دارد، خبر خوب، خبر امیدوار کننده و تشویق کننده به کارهای خوب برای پیشرفت جامعه و رفع نگرانی‌هاست. بر عکس آن، خبر بد خبری است که نه تنها مأیوس کننده، بلکه در تلاش است که گفتمان ناامیدی و یأس را در جامعه گسترش دهد.

وی در توضیح بیشتر این موضوع گفت: بیشتر رسانه‌ها به بخشی از این عناصر 4 گانه توجه دارند و از بخشی دیگر غفلت می‌کنند. گاهی اصل حادثه برای آنها اهمیت می‌یابد، گاهی شیوه نگارش و طراحی خبر، گاهی نیز زمان ارائه و بالاخره در مواقعی جامعه مورد نظر. خبر بد موقعی شکل می‌گیرد که یک رسانه نتواند بین این 4 عنصر اساسی یک تعادل ارتباطی - اطلاعاتی ایجاد کند. در این رابطه، بدیهی است که جامعه مورد نظر اهمیت فراتری از همه عناصر دیگر دارد.    

این استاد ارتباطات بین‌الملل دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا خبر بد و منفی موجب بروز آسیب‌های اجتماعی و یاس و ناامیدی در بلند مدت می‌شود؟ افزود: نمی‌توان گفت که همیشه خبر بد و منفی موجب بروز آسیب‌های اجتماعی می‌شود و یأس و ناامیدی ایجاد می‌کند. اتفاقا در بسیاری موارد خبر بد، یک خبر خوب باید تلقی شود. 

وی تصریح کرد: فهم ما از خوب و بد از یک سو باید تغییر کند و از سوی دیگر، جهت‌گیری خبری ما در مورد خوب و بد نیز باز تعریف شود. هر 2 خبر خوب و بد، خوبی و بدی آنها ناظر به نتیجه است نه اصل خبر. این یک رویکرد مهم در تفکیک خبر خوب از بد است. به عبارت دیگر، اگر خبری بیان کننده یک خطر اجتماعی باشد، مثلا اعتیاد به اینترنت یک خطر جدی اجتماعی است، آیا طرح این خبر خوب یا بد است و آیا این خبر چون شامل یک امر منفی است، باید به عنوان خبر بد تلقی شود؟ بنابراین، موضوع خوب و بد، ناظر به نتیجه است و شرایط اجتماعی جامعه است. مساله مهم در اینجا این است باید نوعی از تعادل میان اخباری که نتیجه بد و اخباری که نتیجه خوب دارند، ایجاد شود.

بشیر خاطرنشان کرد: اگر یک رسانه‌ای تلاش کند، خبرهای هشدار دهنده، خبرهای مربوط به ضعف‌ها و مشکلات، خبرهای پس روی‌ها و شکست‌ها، خبرهای کمبودها و نارسائی‌ها را برجسته سازد و در این زمینه نیز هیچ گزافه گویی یا مبالغه نیز نکند، آیا این رسانه واقع‌گرا است و آیا در حال خدمت کردن به جامعه است که یکی از اهداف مهم رسانه‌ها خدمت به جامعه و آگاه سازی جامعه است؟ قطعا این شیوه نه تنها ناظر به خدمت نیست، بلکه جهت‌گیری آن هژمونیک سازی نوعی از گفتمان سیاه نمایی و یأس است که ضد پیشرفت اجتماعی است. 

این عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع) اظهار داشت: اگر یک رسانه هر پیشرفت و تحولی، اگر چه اندک و کم بها باشد را مطرح کند، و به عبارتی فقط با عینک مثبت به همه قضایایی که روشن است که جنبه‌های منفی آنها کم نیستند، نگاه کند، آیا این رسانه به جامعه خدمت می‌کند؟ مساله دقیقا اینجا است که این رسانه بالعکس، نوع دیگری از ناامیدی را در جامعه گسترش می‌دهد و آن ناامیدی درباره اعتماد کردن به رسانه است. بنابراین، آنچه که در اینجا از بین می‌رود اعتمادسازی است که گاهی از هر ناامیدی بدتر است. تعادل خبری و نگاه به نتیجه خبر، در نظر گرفتن شرایط جامعه، تعیین اولویت‌ها، و بکارگیری ادبیات مناسب از مهمترین مسائلی است که می‌تواند یک خبر را خبر خوب یا خبر بد جلوه دهد.

وی در پاسخ به این سوال که چرا رسانه‌ها اعم از خبرگزاری و روزنامه به اخبار منفی و بد در سالیان اخیر ضریب داده‌اند؟ گفت: خبر منفی همیشه دارای جاذبه‌هایی برای جامعه است. یکی از دلایل آن این است که هیچ خبر مثبت نمی‌تواند برای همه مثبت تلقی شود، اما خبر منفی برای همه می‌تواند منفی باشد. این برداشت منفی گرایانه عمومی از اخبار منفی، یکی از دلایلی است که مخاطبان را به خود جذب می‌کند.

بشیر تصریح کرد: خبر منفی و به ویژه خبرهای ناظر به حوادث بد، به دلیل اینکه نوعی از تازگی، وحشت، دلهره و امثالهم ایجاد می‌کند، برای مخاطبان از جذابیت خاصی برخوردار است. به همین دلیل می‌بینیم که برخی از رسانه برای جذب مخاطبان از این شیوه خبری استفاده می‌کنند. این شیوه قطعا نمی‌تواند آمار مخاطبین خود را ثابت یا افزایش دهد به دلیل اینکه گفتمان منفی‌گرایی جذابیت خود را پس از مدتی از دست می‌دهد و نوعی از عدم اعتماد را برای خود رقم می‌زند.

این استاد دانشگاه امام صادق (ع) افزود: گسترش ادبیات حرفه‌ای مثبت‌گرایی به شکل متعادل، توسعه فهم اجتماعی در مورد خبر خوب و خبر بد، تقویت سواد رسانه‌ای و سواد گفتمانی برای فهم محتوای رسانه‌ای و تحلیل رویکردهای رسانه‌ای، توجه به امیدسازی در جامعه با آگاهی سازی‌های لازم و کافی، طرح اخبار هشدار دهنده به عنوان زمینه‌ای برای مصونیت جامعه، و بالاخره حرکت در جهت اعتمادسازی رسانه‌ای، از موارد مهمی است که باید در ضریب سازی‌های رسانه‌ای مورد توجه جدی قرار گیرند.