دکتر امین پورنقی مدیر اداره تربیت بدنی در گفتگو با خبرنگار دانشجویی و فرهنگی در مورد چگونگی درس تربیت بدنی در دانشگاه امام صادق(ع) و نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهدیدهای پیش رو مطالبی را بیان داشت که در ادامه می‌توانید مشروح این گفتگو را در دانشجویی و فرهنگی مطالعه کنید.
دکتر امین پورنقی مدیر اداره تربیت بدنی در گفتگو با خبرنگار دانشجویی و فرهنگی در مورد چگونگی درس تربیت بدنی در دانشگاه امام صادق(ع) و نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهدیدهای پیش رو مطالبی را بیان داشت که در ادامه می‌توانید مشروح این گفتگو را در دانشجویی و فرهنگی مطالعه کنید.
تربیت بدنی در دانشگاه به چه شکلی باید باشد؟
قبل از ورود به موضوع و پاسخ به این سوال می‌بایست در ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که هدف اصلی از تربیت بدنی چیست؟
هدف غایی تعلیم و تربیت، شکوفا کردن استعدادهای بالقوه انسان است تا بـه کمـال مطلـوب خویش برسد. بدین منظور، باید ابعاد زیسـتی - جسـمی، روانـی - عقلانـی، اجتمـاعی، سیاسـی، فرهنگی، اقتصادی، اخلاقی و معنوی انسان را مدنظر داشـته باشـد. تربیت‌بدنی و ورزش، بخشی جدایی‌ناپذیر از تعلیم و تربیت است و می‌تواند باعث دستیابی به اهدافی همچون بهبود عملکرد تحصیلی، تقویت ذهنی، آمادگی برای یادگیری، بهبود و تسهیل یادگیری، اعتماد به نفس، تقویت روابط شخصی، رفتار مسئولانه، استقلال، حرکت ماهرانه، آمادگی جسمانی، زندگی فعال و پویا، و استفاده مؤثر از اوقات فراغت شود. بر این‌اساس، درس تربیت‌بدنی یکی از دروس اصلی در بسیاری از دانشگاه‌هاست که حلقه اتصال آن به نظام آموزشی از طریق برنامه‌درسی صورت می‌گیرد. در دانشگاه امام صادق علیه السلام که داعیه دار ارائه الگوی زیست یک دانشجوی اسلامی است، این مدعا در امر ورزش جایگاه ویژه‌ای دارد؛ چرا که بُعد سوم شعار تحصیل، تهذیب و ورزش که در بیانات مقام معظم رهبری به عنوان خواسته‌هایشان از جوان محصل برشمرده شده است، همان ورزش منظم است.
در دانشگاه‌ها با توجه به عوامل مختلفی مانند وضعیت امکانات و منابع، نیروی انسانی، وضعیت اقتصادی، فرهنگی و بومی برنامههای تدوین شده برای درس تربیت بدنی، بطور مستمر مورد ارزیابی و بازنگری قرار می‌گیرند تا نارسایی‌ها و مشکلات مربوط شناسایی و در جهت رفع آنها تلاش شود.
آمارها نشان می‌دهد که حدود 10 درصد از دانشجویان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام ورزش منظم که همان سه جلسه ورزش در هفته است را انجام می‌دهند. بنابراین از نظر ما تربیت بدنی در دانشگاه از وضعیت مناسبی برخوردار نیست.
فرمودید دانشجویان حضور منظم و مناسبی در ورزش ندارند، آیا آماری در این زمینه وجود دارد؟
بله، با توجه به ثبت دائمی و منظم حضور دانشجویان در مجموعه‌های ورزشی، به طور تقریبی آمار خوبی در این زمینه وجود دارد. به عنوان نمونه آمار دو سال تحصیلی اخیر به تفکیک کد دانشجویان به شرح زیر است:
| سال تحصیلی 95-94 | سال تحصیلی 96-95 |
| تعداد کل دانشجویان | 1375 | تعداد کل دانشجویان | 1536 |
| افرادی که حداقل یک بار در سال حضور داشته‌اند | 1051 نفر 77 درصد | افرادی که حداقل یک بار در سال حضور داشته‌اند | 1161 نفر 75.5 درصد دانشجویان |
| افرادی که حداقل یک بار در ماه حضور داشته‌اند | 780 نفر 56.7 درصد دانشجویان | افرادی که حداقل یک بار در ماه حضور داشته‌اند | 771 نفر 50 درصد دانشجویان |
| افرادی که حداقل یک بار در هفته حضور داشته‌اند | 271 نفر 20 درصد دانشجویان | افرادی که حداقل یک بار در هفته حضور داشته‌اند | 390 نفر 25 درصد دانشجویان |
| افرادی که حداقل دو بار در هفته حضور داشته‌اند | 140 نفر 10 درصد از دانشجویان | افرادی که حداقل دو بار در هفته حضور داشته‌اند | 151 نفر 10 درصد دانشجویان |
| کد | تعداد نفرات | آمار حضور دانشجویان بر حسب سال ورود سال تحصیلی 96-95 |
| کد 89 | 133 | 408 حضور |
| کد 90 | 141 | 806 حضور |
| کد 91 | 132 | 802 حضور |
| کد 92 | 131 | 660 حضور |
| کد93 | 192 | 1188 حضور |
| کد 94 | 187 | 1027 حضور |
| کد95 | 224 | 1154 حضور |
در مورد درس تربیت بدنی نکاتی را مطرح نموید، آیا برنامه درسی تربیت بدنی در دانشگاه از کیفیت لازم برخوردار است؟
درس تربیت بدنی در دانشگاه ما که در قالب تربیت بدنی 1 و 2 در چهار نیمسال تحصیلی (2 واحد) برای ورود‌ی‌های جدید و دانشجویان سال دومی ارائه می‌شود، نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهدیداتی پیش رو دارد.
از نقاط قوت و فرصت‌های پیش رو می‌توان به نیروی انسانی با کیفیت و در رأس همه آنها استاد لک و سایر مربیان ورزشی، فضاها، امکانات و تجهیزات ورزشی نسبتا مناسب در دانشگاه، تقسیم درس تربیت بدنی 1 و 2 به 4 نیم واحد که در طول 4 ترم ارائه می‌شود، شکل ارائه درس تربیت بدنی که به درستی در هفته سه جلسه ورزش برای دانشجویان در نظر گرفته شده است که در قالب 2 جلسه ورزش عمومی و یک جلسه نظری ارائه می‌شود، و کلاس‌های ورزشی فوق برنامه متنوع مانند ورزش‌های رزمی، توپی، برنامههای کوه‌پیمایی و ... اشاره کرد.
نقاط ضعف و تهدیدات پیش رو هم می‌توان به زمان نامناسب ارائه درس تربیت بدنی به شکلی که 5 کلاس 1 ساعته پیاپی برای دانشجویان وجود دارد و اغلب دانشجویان بلافاصله بعد آن کلاس‌های دیگری دارند که باعث زحمت برایشان می‌شود، عدم وجود ارتباط هدفمند بین کلاس‌های فوق برنامه و کلاس‌های رسمی دانشگاه، حضور کمرنگ مسئولین و اساتید محترم دانشگاه در ورزش، بی‌علاقگی و کم انگیزگی دانشجویان به حرکت و پویایی جسمانی در نتیجه‌ی پیشرفت تکنولوژی به خصوص در عرصه تلفن‌های همراه و فضای مجازی، عدم تنوع رشته‌های ورزشی ارائه شده برای درس تربیت بدنی و در نتیجه بی علاقه شدن دانشجویان، به سرانجام نرسیدن ورزش تخصصی دنبال شده توسط دانشجویان در دانشگاه، مانند عدم دریافت مدارج مربیگری و ...، تراکم واحدهای تربیت بدنی در دو سال اول و رها شدن ان از سال دوم به بعد به خصوص در دوره کارشناسی ارشد و در نتیجه کم شدن مشارکت دانشجویان در ورزش اشاره کرد.
در مجموع می‌توان گفت با توجه به تغییرات جدید اعمال شده برای درس تربیت بدنی توسط وزارت علوم و ظرفیت و امکانات موجود دانشگاه، می‌بایست تغییرات جدی در درس تربیت بدنی دانشگاه اعمال شود.
فرمودید وزارت علوم در مورد درس تربیت بدنی تغییراتی را اعمال کرده‌اند، اصلاً نگاه وزارت علوم و متخصصین تربیت بدنی، به تربیت بدنی در دانشگاه چگونه است و آخرین تغییرات درس تربیت بدنی در دانشگاه‌ها چیست؟
بر اساس جلسه 842 مورخ 10 شهریورماه 1392 شورای عالی برنامه‌ریزی آموزش عالی، و ابلاغ آن از مهرماه 1396 به دانشگاه‌ها، دروس، سرفصل و تعداد واحدهای دروس تربیت‌بدنی عمومی تغییر یافته است که تغییرات دروس تربیت بدنی عمومی 1 و 2 بر اساس موارد زیر می باشد:
- درس تربیت بدنی و ورزش 1 جایگزین دروس تربیت بدنی عمومی 1 و 2 شده است .
- درس تربیت بدنی ویژه و درس ورزش ویژه برای دانشجویانی است که به هر دلیل پزشکی قادر به شرکت در کلاس های معمول تربیت بدنی و ورزش 1 نمی باشند.
- درس تربیت بدنی، ورزش 1، تربیت بدنی ویژه و درس ورزش ویژه درس‌های عمومی و اجباری هستند اما دروس ورزش 2 و ورزش 3 به صورت اختیاری اجرا می‌شوند.
- تعداد واحد هر یک از این دروس 1.75 واحد است که درس تربیت بدنی و تربیت بدنی ویژه به صورت نظری و عملی ارائه می‌شوند و تعداد ساعت هر درس 32 ساعت می‌باشد.
آقای دکتر پورنقی وضعیت درس تربیت بدنی در دانشگاه‌های مطرح خارج از کشور چگونه است؟
تربیت بدنی و ورزش در دانشگاه‌های دنیا در سطوح مختلفی دنبال می‌شود به نحوی که در سطح قهرمانی و حرفه‌ای مسابقات پویا و فعالی وجود دارند که دانشگاه‌ها با یکدیگر در رشته‌های مختلف ورزشی در قالب لیگ‌‌های منظم به رقابت می‌پردازند و حتی دانشجویان به خاطر حضور در تیم یا باشگاه از طرف باشگاه حق‌الزحمه دریافت می‌کنند.
در ورزش همگانی نیز اغلب دانشگاه‌ها، محدوده کاملی از ورزش‌های سنتی مانند شنا، فوتبال، بدمینتون، تنیس، اسکواش، رزمی و ... و همچنین ورزش‌های غیر معمول مانند اتومبیل‌رانی، سوارکاری، تیراندازی با کمان، فریزبی و ... را ارائه می‌کنند. به نحوی که این لیست با توجه به خواسته‌های دانشجویان از دانشگاهی به دانشگاه دیگر متفاوت است. در صورتی که افرادی به ورزش خاصی علاقه‌مند نباشند، برنامههای ورزش همگانی وجود دارد که می‌توانند در آنها مشارکت کنند. این در حالیست که ورزش در دانشگاه‌های آمریکایی با جدیت دنبال می‌شود و همواره در حال توسعه و گسترش است و به عنوان بخش مهمی از تجارب دوران دانشجویی افراد شناخته می‌شود.
در مورد نحوه ارائه درس تربیت بدنی در دانشگاه‌ها به عنوان مثال در دانشگاه برکلی کالیفرنی، طی 5 نیمسال و هر نیمسال 0.5 واحد درس تربیت بدنی برای دانشجویان با سطح مبتدی، پایین‌تر از متوسط، متوسط، بالاتر از متوسط و پیشرفته ارائه می‌شود که در هر ترم دانشجویان باید 15 هفته در کلاس‌ها شرکت کنند و در هر هفته 2 ساعت به صورت عملی به ورزش بپردازند. همچنین یک درس با عنوان اهمیت آمادگی جسمانی در طول زندگی نیز به دانشجویان ارائه می‌َشود و به طور کامل در مورد تمرینات بدنی و اهمیت تمرینات هوازی و قدرتی در طول زندگی به دانشجویان آموزش‌های لازم داده می‌شود که این درس طی 15 هفته و هر هفته به شکل 2 ساعت تئوری و 2 ساعت عملی به آنها ارائه می‌شود (وب سایت دانشگاه برکلی
به عنوان سوال آخر، راهکارها و تغییرات مد نظر دانشگاه برای بهبود وضعیت درس تربیت بدنی در دانشگاه چیست؟
در این زمینه چند راهکار وجود دارد که در شورای ورزش دانشگاه طرح موضوع شده است و ان‌شاءالله بنا داریم که در صورت موافقت شورای آموزش دانشگاه و بازنگری واحدهای درسی، این تغییرات را اعمال کنیم. این تغییرات عبارتند از:
- راه‌اندازی واحد تندرستی و مشاوره ورزشی و تشکیل پرونده ورزشی برای هر فرد قبل از اخذ واحد درسی و سپس ارزیابی وضعیت جسمانی و ارائه مشاوره‌های ورزشی لازم و انتخاب رشته ورزشی بر حسب توانایی و استعداد و علایق جسمانی
- افزایش تعداد واحد درس تربیت بدنی از 1 واحد به 1.75 واحد، مطابق مصوبه وزارت علوم
- ارائه درس تربیت بدنی و درس ورزش 1 به ترتیب در سال اول و دوم ورود دانشجویان که هر کدام در دو نیمسال تحصیلی و مجموعاً در چهار نیمسال تحصیلی پیاپی ارائه شوند.
- ارائه دروس ورزش 1 و ورزش 2 به صورت اختیاری یا اجباری (منوط به تصویب شورای آموزش دانشگاه) در سنوات سوم و چهارم دوره دانشجویی.
- تلفیق کلاس‌های ورزشی فوق برنامه با واحد دروس تربیت بدنی، ورزش 1، ورزش 2 و ورزش 3 به نحوی که دانشجویان پس از گذراندن درس تربیت بدنی یکی از رشته‌های ورزشی را به عنوان رشته ورزشی مورد علاقه خود انتخاب کنند و حداقل دو جلسه در هفته در آنها حضور پیدا کنند. بخش عمده‌ای از نمره تربیت بدنی حاصل ارزیابی در این کلاس‌ها خواهد بود. در این حالت مربیان ورزشی باید نمره دانشجو را به استاد تربیت بدنی تحویل نمایند.
با این اوصاف دانشجویان می‌توانند پس از گذراندن درس ورزش 1، در صورت عدم تمایل به ادامه در رشته ورزشی انتخاب شده، برای ادامه در سال سوم و چهارم تحصیل رشته ورزشی دیگری را انتخاب کنند، ارزشیابی دانشجو بر حسب وضعیت جسمانی و میزان پیشرفت وی انجام خواهد شد، حضور در اردوهای ورزشی و سایر فوق برنامههای ورزشی به عنوان بخشی از نمره دانشجویان تعریف خواهد شد، و پس از گذراندن تمام واحد‌ها و دروس، در صورت واجد شرایط بودن (به تشخیص مربی) و علاقه‌مندی دانشجو، با شرکت در دوره‌های مربیگری کارت مربیگری در رشته ورزشی مربوطه به دانشجو اعطا خواهد شد.